آیا تفاوت قالی ها را با یکدیگر می دانید؟ آیا می دانید چرا بعضی قالی ها تفاوت قیمتی بالای صد هزار تومان دارند؟
آیا می دانید چرا فرش تبریز بیشتر از فرش اراک مورد پسند قرار می گیرد؟ راستی چرا فرش نایین گران تر از فرش همدان است؟
قالی ایرانی از روزگاران قدیم، شهره عام و خاص بوده است؛ می توان گفت قالی ایرانی نمود هنر والای ایران زمین است که زبانزد کشورهای مختلف جهان نیز می باشد. هنر بی دلیل قالی ایرانی، هم دل آدمی را می برد و هم زهره؛ دل می برد زیرا ما را به یاد زیبایی، اصالت و ظرفت خاص هنر ایرانی می اندازد و نیز زهره می برد آن هنگام که به یاد قیمت بالای آن می افتیم!
اما دیدن قیمت و تعداد صفرهای همه ی قالی های دستباف هوش از سر آدمی نمی برد! این طورها هم نیست که همه قالی های دستباف ایرانی گران قیمت و خاص باشند .
بعضی قالی های پشمی دستباف در بازار هستند که قیمتی برابر با یک قالی ماشینی با کیفیت متوسط دارا می باشند؛ این قالی های دستباف دوام بیشتر و کیفیت بهتری نسبت به قالی ماشینی دارند گرچه ممکن است قالی های دستباف زمخت تر و حتی سنگین تر به نظر بیایند. این موضوع را به یاد داشته باشید که شما با خرید قالی ایرانی حتی قالی های پشمی دستباف، علاوه بر قدردانی از هنر و هنرمند ایرانی تولید کننده ی این قالی؛ به سلامت خود توجه ویژه ای داشته اید زیرا یک فرش دستباف، ضد آلرژی و همچنین انرژی دهنده است.
فرش و قالی چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟
قدمت و تاریخ صنعت فرش و فرشبافی در ایران زمین، به 2 تا 3 هزار سال قبل از میلاد مسیح می رسد. لازم به بیان این مسیله است که در حفاری های به عمل آمده در شهر سوخته زابل و نیز در محوطه ی باستانی منطقه ی بین النهرین، ابزارآلات و لوازم مورد نیاز برای قالی بافی یافت شده است که این اتفاق بیانگر قدمت 4 تا 5 هزار ساله ی رواج هنر قالی بافی در ایران زمین دارد.
در این میان ممکن است این سوال برای شما پیش آمده باشد که آیا قالی و قالیچه و فرش با هم تفاوتی دارند؟ در جواب باید گفت: بله! تفاوت دارند. در تعریف فرش آمده است: هر گونه گستردنی بافتی را فرش می گویند؛ شامل قالی، جاجیم، گلیم، پلاس، زیلو و… اما در در تعریف قالی آمده است: فرش پرزدار را قالی می گویند؛ در اینجا نیاز به بیان این نکته وجود دارد که تفاوت قالی و قالیچه در ابعاد و متراژ آن ها می باشد.
قالی به فرش پرزداری گفته می شود که مساحت آن بالای 6 متر باشد؛ و همچنین قالیچه به فرش پرزداری گفته می شود که مساحت آن 6 متر یا کمتر از این مقدار باشد.
دانستن این نکته نیز خالی از لطف نیست که کوچکترین قالیچه ها را با مساحت یک تا یک و نیم متر، به عنوان پشتی می بافند.
آیا دلایل تفاوت قیمت های قالی های مختلف را با یکدیگر می دانید؟ چرا یک قالی ارزان تر است و یک قالی گران تر؟
براساس نظر و اعتقاد کارشناسان فرش و قالی، ارزش هنری یک قالی یا قالیچه به مواردی بستگی دارد؛ این موارد عبارتند از نقشه ی آن قالی یا قالیچه، میزان و مقدار استفاده از رنگ های طبیعی در طرح قالی یا قالیچه و نیز هماهنگی و سنخیت قرار گرفتن این رنگ ها در کنار یکدیگر.
اما در توضیح کلی می توان گفت قیمت یک قالی یا قالیچه به عوامل زیر بستگی دارد:
نقشه، طرح و رنگ قالی یا قالیچه، جنس نخ مورد استفاده در قالی یا قالیچه، ریز بافی یا درشت بافی قالی یا قالیچه و نیز تار و پود و پرز آن.
تقسیم بندی انواع قالی برای جنس:
قالی تمام پشم: فرشی که تمامی تار و پود و پرز آن از جنس پشم باشد؛ قالی تمام پشم به دلیل جنس پرزهای آن، معمولا درشت بافت است. برای نمونه می توان قالی خرسک را که از کلفت ترین پشم ها بافته می شود را نام برد. از مزیت های قالی های تمام پشم می توان به دوام بالا و مقاوم بودن، برگشت پذیری پرزهای فرش پس از پا خوردن و نیز قدرت جذب رطوبت بالا و… را نام برد. قالی تمام پشم سنگین و ارزان قیمت می باشد و معمولا نوع هنری این قالی ها به ندرت پیدا می شود.
قالی چله پشم: فرشی که جنس چله ی آن از پشم بوده اما پرزهایش تنها از جنس پشم نیست!
قالی تمام ابریشم: فرشی که تار و پود و پرز آن تماما از جنس ابریشم باشد. قالی تمام ابریشم معمولا بسیار ریزبافت است و به دلیل ارزش هنری بالا، دارای قیمت زیادی نیز می باشد. قالی تمام ابریشم برخلاف ظاهر ظریف و نرم و نازک اش، بسیار مقاوم در برابر لکه ها می باشد؛ یعنی چنانچه آب، نوشابه، چای و یا هر مایع دیگری بر روی این فرش ها ریخته شود، نیازی به نگرانی شما و بالا رفتن ضربان قلب تان نیست! تنها کافی است مایع ریخته شده را با یک دستمال مناسب مرطوب و نیز مقدار کمی شامپو فرش بشویید تا فرش شما همچون روز اول شود!
قالی کف ابریشم: فرشی که جنس چله ی آن پشم باشد ولی تمام زمینه ی آن از جنس ابریشم بافته شده باشد.
قالی گل ابریشم: فرشی که جنس چله ی آن از پشم باشد ولی جنس گل ها و برگ های موجود در طرح و نقشه آن از نخ ابریشم و باقی پرزهای فرش از پشم بافته شده باشد. قالی گل ابریشم ارزش هنری زیادی دارد اما معمولا این قالی ها قیمت کمتری در مقایسه با قالی تمام ابریشم دارند.
به هنگام خرید قالی، دقت و توجه کافی داشته باشید!
یکی از مهمترین نکات به هنگام خرید فرش و قالی این است که دقت کافی و لازم را داشته باشید و عیب و ایراد فرش و قالی را قبل از خریداری تشخیص دهید؛ زیرا پس از پرداخت پول و خریداری، دیگر فرش یا قالی خریداری شده، تعویض یا پس گرفته نمی شود. آیا با عیب و ایراد های یک فرش یا قالی آشنایی دارید؟
دو رگه بودن زمینه ی فرش یا قالی: به هنگام خرید فرش یا قالی، با دقت تمام و کامل به زمینه ی فرش نگاه کنید! گاهی اوقات رنگ قسمت بالای زمینه ی فرش از رنگ قسمت پایین آن پر رنگ تر یا کم رنگ تر می تواند باشد. توصیه می شود در نور خوب، فرش یا قالی مورد نظرتان را نگاه کنید؛ چنانچه یک قالی دو رنگ باشد قیمت آن می تواند حتی تا نصف مبلغ کاهش یابد!
اندازه و ابعاد فرش یا قالی: باید این نکته را بدانید که چنانچه اندازه ی فاصله ی وسط ترنج تا لبه ی حاشیه ی بالایی فرش یا قالی، کمتر یا بیشتر از 3 سانتی متر با اندازه ی فاصله ی آن قسمت تا لبه ی حاشیه ی پایینی فرش یا قالی تفاوت داشته باشد، قیمت فرش یا قالی بسیار کم تر می شود؛ پس با دقت تمام نگاه کنید و با خود یک خط کش داشته باشید!
کم بافی در یک قالی: هنگام خرید یک فرش یا قالی، حتما به پشت آن نگاه کنید؛ چنانچه گره های قالی منظم، یک اندازه و پشت سر هم باشند که مشکلی نیست اما اگر اندازه ی گره های قالی متفاوت، با فاصله و نیز نامنظم باشد در این صورت شخص بافنده ی فرش یا بی دقت و شلخته بوده و یا خدای نکرده فاسد و متقلب!
برای مثال در یک فرش 50 رج بایستی در هر 7 سانتی متر از فرش، 50 گره وجود داشته باشد؛ عیب و ایراد یعنی تعداد گره ها کمتر باشد و یا گره های فرش خوب شانه نخورده و یا پرزها به خوبی کشیده نشده است…
شکستگی در گل قالی: این موضوع بسیار تخصصی می باشد و تشخیص آن آسان نیست! گل های یک قالی از جمله گل های شاه عباسی، ستاره ای، آویزان و… دارای اندازه ی استاندار مشخصی می باشند که فقط و فقط کارشناسان و فروشندگان فرش و قالی از آن استانداردها آگاهی دارند. چنانچه گل های یک فرش یا قالی دارای اندازه های استاندارد نباشند از ارزش و اعتبار آن فرش یا قالی کم می شود.
تشخیص این موضوع دیگر از عهده ی شما خارج است؛ بنابراین توصیه می شود یا با یک فرد مطلع و خبره برای خرید فرش مراجعه کنید و یا با حدس و گمان از روی گل های قرینه ی قالی، اندازه های نادرست و ناموزون را حدس بزنید!
قالیشویی فرش و قالی : جهت شتسشو قالی و فرش پیشنهاد می کنیم شستشوی آن را به قالیشویی های معتبر بسپارید تا با استفاده از شوینده های مناسب فرش شما را شسته و آسیبی به فرش نرسد، اگر خودتان قصد قالیشویی دارید پیشنهاد می کنیم از شوینده های مناسب این کار استفاده نمایید.
آیا تفاوت قالی ها را با یکدیگر می دانید؟ آیا می دانید چرا بعضی قالی ها تفاوت قیمتی بالای صد هزار تومان دارند؟
آیا می دانید چرا فرش تبریز بیشتر از فرش اراک مورد پسند قرار می گیرد؟ راستی چرا فرش نایین گران تر از فرش همدان است؟ آیا می دانید چرا برخی از قالی ها پس از سال ها زیر پا ماندن و لگد خوردن توسط تاجران فرش با 10 برابر قیمت اولیه خریداری می شوند؟
گره ترکی قالی: ظرافت و ارزش یک فرش علاوه بر نوع پرز آن (پرز پشمی و یا ابریشمی باشد) به نوع گره های آن نیز بستگی دارد. بافت گره ترکی یا بافت دو گره روشی است که در آن هر دو سر پرز فرش از لای تار عبور می کند و گره می خورد؛ لازم به بیان است که این نوع گره در ابتدا متعلق به بافندگان تبریزی بوده است اما امروزه در دیگر مناطق کشور نیز رواج دارد.
روش بافت گره ترکی به وقت زیادی نیاز دارد و این روش مختص فرش ها و قالی های ریزبافت و نیز نقشه های نفیس و ظریف با خطوط نازک و رنگ های متنوع است. در روش گره ترکی، امکان جفت بافی (نوعی تقلب یا شلختگی!) یا بی گره بافی وجود ندارد.
قالی های بافته شده با روش گره ترکی علاوه بر دارا بودن ظرافت بی اندازه، بسیار محکم نیز بوده و به سادگی نخ نما نمی شوند. گره ترکی به قدری محکم است که می توان پرزهای این گونه فرش ها را چنان قیچی زد که به کوتاهی مخمل شده و همراه با پا خوردن و لگد مال شدن بیشتر، ظرافت گره ها و نقش فرش بیشتر و بهتر نمایان می شود.
مشهور است که فرش کرمان هر چه لگد مال شود و پا بخورد مرغوب تر و با کیفیت تر است و اتفاقی برای فرش نمی افتد؛ فرش های تبریز، اصفهان، کرمان و قم جزو فرش های ترکی بافت می باشند؛ به همین دلیل علاوه بر ظرافت و زیبایی، بسیار محکم و البته گران قیمت نیز می باشند.
دسته ای از فرش ها نیز به روش فارسی بافت بافته می شوند؛ فرش های پشمی درشت بافت که سنگین بوده و اغلب نقش های درشتی نیز دارند از این جمله اند. در بافت به روش یک گره یا گره فارسی فقط و فقط یک طرف پرز گره می خورد و طرف دیگر پرز آزاد است. در روش گره فارسی، چله ی فرش شل تر می باشد؛ به همین دلیل شانه هایی سنگین را به صورت محکم روی پرزهای فرش می کوبند تا پرزهای پشمی در هم بیشتر فرو رفته و چله ی فرش محکم تر شود. در روش گره فارسی، در هم رفتگی بیشتر پشم ها امکان جفت بافی یا بی گره بافی را تقویت می کند.
معمولا بافندگان فرش های با گره فارسی یا فارسی بافت به دلیل درشتی پرزهای پشم، قادر به بافت نقشه های نفیس و ظریف و مینیاتوری نمی باشند. از سوی دیگر یادآوری این نکته ضروری است که گره های فارسی با لگد مال شدن و پا خوردن در طول سالیان، نخ نما شده و پرزهای فرش شل می شوند.
به دلایل گفته شده در بالا، فرش های فارسی بافت ارزان تر می باشند. از میان انواع مختلف فرش های فارسی بافت مشهد، اراک، همدان و نیز بختیاری مشهور هستند. اما با این همه رنگ های گرم و زنده ی این قالی ها، انرژی خاصی به انسان و محیط زندگی می بخشند و بی تردید چشم نوازتر از فرش های بافته شده ی مصنوعی دیگر هستند.
به هنگام خرید فرش یا قالی، کدام طرح را انتخاب می کنید؟
برای اکثر ما این اتفاق پیش آمده است که وقتی حرف از فرش دستباف می شود، سریعا ما یک قالی با زمینه ی قرمز رنگ و یک گل بزرگ لاکی در وسط آن که ترنج نامیده می شود و 4 عدد لچک (3 گوش) را در چهار گوشه ی قالی و در اطراف آن گل بزرگ (ترنج) نیز گل و برگ های اسلیمی زیادی را تصور می کنیم؛ لازم به ذکر است که این طرح ترنج و لچک یکی از اصلی ترین طرح های قالی در ایران به شمار می آید و در بازارهای جهانی مشتری های بزرگی برای خود دارد، اما همین طرح اصیل برای بعضی افراد و یا حتی برای ما نیز تکراری می آید! اما باید این موضوع را بدانیم که طرح ترنج و لچک با زمینه لاکی – قرمز تنها طرح قالی ایرانی نیست؛ طرح های بسیار متنوع و گوناگونی نیز وجود دارد که اکثر آن ها در حال فراموش شدن می باشند.
نکات زیر را فراموش نکنید و سعی کنید از آن ها به هنگام خرید فرش یا قالی استفاده نمایید:
اگر قصد خرید یک قالی هنری و همچنین ریز بافت را دارید و دوست دارید کف خانه ی خود را همچون یک باغ گل زیبا در اردیبهشت ماه تزیین کنید، پیشنهاد می کنیم از قالی ترنج و لچک و یا قالی شکارگاه تبریز، اصفهان و قم و استفاده کنید یا قالی ریزماهی خوی و یا هزاره ی هریس… لازم به ذکر است که این نوع قالی ها گران قیمت نیز هستند.
چنانچه قصد خرید یک قالی با نقوش ایلاتی و روستایی را دارید، پیشنهاد می کنیم از فرش طرح های انسان و حیوان، درختی، گل و مرغ، درخت و انسان و نیز پای شتر استان های خراسان شمالی، فارس، گلستان و کردستان استفاده نمایید. اغلب طرح های نام برده شده در بالا به دلیل بافت درشت، قیمت ارزانی دارند.
چنانچه می خواهید فضایی آرامش بخش در خانه ی خود مهیا نمایید و خانه ی خود را با فرش های زیبا و در عین حال ساده تزیین نمایید، پیشنهاد می شود از قالی های کویری اردکان و کرمان استفاده نمایید. زمینه و طرح قالی های ذکر شده در بالا همچون طبیعت زیبای کویر به رنگ های کرم، خاکستری و همچنین شتری است. همچنین طرح های محرمات، قاب قرآنی، راه راه و نیز کف ساده (قالی ای که زمینه ی اطراف ترنج و لچک آن از هر نقش و نگاری خالی باشد) از این دسته می باشند.
چنانچه در دکوراسیون منزل شما از مبل اسپورت استفاده شده است شما نیز به دنبال فرشی با طرح مدرن هستید؛ پیشنهاد می شود از طرح های هندسی میناخانی، خشتی، قاب قابی و نیز بته جقه کاشان، اصفهان یا اراک استفاده نمایید.
چنانچه به دلایل مختلف، به دنبال خرید فرش یا قالی با قیمت خیلی ارزان هستید، پیشنهاد می کنیم از طرح های محرابی، ریزماهی و یا ترنج و لچک استان های کاشان، همدان و نیز زنجان استفاده نمایید؛ لازم به یادآوری است که این طرح فرش ها از پشم کلفت بافته شده اند و به نوعی همان فرش خرسک می باشند.
